EP02. ศรีสัชนาลัย ตอนที่1

เมืองโบราณศรีสัชนาลัยเป็นเมืองที่สวยงามมากที่สุดในเมืองโบราณแห่งหนึ่งของประเทศ เมืองศรีสัชนาลัยคือเมืองที่แสดงออกถึงภูมิปัญญาในการเลือกที่ตั้งและผังเมืองอย่างแท้จริง ความลงตัวของเมืองแห่งนี้ทำให้เกิดการเจริญเติบโตทั้งทางเศรษฐกิจ การดำรงค์ความสำคัญทางการเมืองตั้งแต่ยุคกรุงสุโขทัยมาจวบจนตอนสิ้นอยุธยานั่นเองเมืองนี้ถึงชื่อเลือนหายไปจากประวัติศาสตร์

              เอกสารหลักฐานที่แสดงให้เห็นประวัติศาสตร์ที่ย้อนไปแสดงชื่อเมืองอาณาจักรต่างๆนั้น ศิลาจารึกหลักที่สองหรือศิลาจารึกวัดศรีชุมเป็นหลักฐานที่แสดงถึงการตั้งกรุงสุโขทัยเป็นราชธานียุคแรกๆนั้น แสดงให้เห็นถึงพัฒนาการการตั้งถิ่นฐานของชนชาวไทยในยุคแรกที่ยังเป็นระบบนครรัฐกันอยู่ โดยในสมัยก่อนมักมีการตั้งเมืองในลักษณะเมืองคู่ เช่น สุโขทัย-ศรีสัชนาลัย ละโว้-อโยธยา เป็นต้น

              ศิลาจารึกหลักที่สองหรือศิลาจารึกวัดศรีชุมแสดงให้เห็นว่าแต่เดิมนั้นยังมีเมืองคู่หนึ่งคือเมืองสุโขทัยและเมืองศรีสัชนาลัย โดยเจ้าเมืองที่ปกครองกรุงสุโขทัยและศรีสัชนาลัยในตอนนั้นมีเจ้าเมืองชื่อพ่อขุนศรีนาวนำถุมเป็นผู้ปกครองทั้งสองเมือง คนในยุคสุโขทัย-ล้านนามีการตั้งชื่อที่โดดเด่นอยู่สองสามอย่างด้วยกัน เช่นการตั้งขื่อตามตามเหตุการณ์สำคัญในปีที่เขาเกิด โดยชื่อ”พ่อขุนศรีนาวนำถม” คำว่านำถุม –น้ำท่วม พ่อขุนศรีนาวนำถุมคงจะเกิดปีที่มีน้ำท่วมเสียกระมัง เมื่อวันที่พ่อขุนศรีนาวนำถุมตายไปแล้วกลับมีใครก็ไม่รู้ชื่อ “ขอมสบาดโขลญลำพง” มาทำการยึดอำนาจปกครองของทั้งเมืองทั้งสอง แต่พ่อขุนศรีนาวนำถมมีลูฏชายที่โด่งดังมีเชื่อเสียงอยู่คนหนึ่ง นั่นคือพ่อขุนผาเมือง พ่อขุนผาเมืองนี้เป็นเจ้าเมืองราดซึ่งทุกวันนี้ก็ยังไม่มีใครรู้ว่าเมืองราดนี้อยู่ตรงไหน แต่ถ้าถามความเห็นผมเมืองราดคงเป็นเมืองใหญ่พอสมควรเพราะเจ้าเมืองนครธมถึงกลับยกลูกสาวและดาบพร้อมกับสถาปนาตำแหน่งให้ แต่นั้นแหละน้ำไกลย่อมดับไฟใกล้ไม่ได้ฉันใด เมืองราดคงห่างไกลจากสุโขทัยไปไม่น้อย ทั้นการเดินทาง อาหาร กำลังพล คงไม่ง่ายในการขนย้ายมา พ่อขุนผาเมืองจึงต้องหาพันธมิตรอยู่ใกล้ชิดกับสุโขทัย พ่อขุนผาเมืองจึงร่วมมือกันกับพ่อขุนบางกลางหาวเจ้าเมืองบางยาง

              กลศึกในการเข้าโจมตีนั้นโดยการแบ่งแยกกัยโจมตี โดยพ่อขุนผาเมืองเข้าตีเมืองสุโขทัย ส่วนพ่อขุนบางกลางหาวนำทัพเข้าบุกเมืองศรีสัชนาลัย ทั้งสองสามารถตีเมืองในเวลานี้เองเกิดเหตุการที่ยังเป็นประวัติศาสตร์ที่ยังน่าสงสัยอยู่จนทุกวันนี้ พ่อขุนบางกลางหาวยกพลออกจากกรุงศรีสัชนาลัยยกพลออกจากเมืองศรีสัชนาลัยมาล้อมเมืองสุโขทัยที่พ่อขุนผาเมืองยึดครองไว้ พ่อขุนผาเมืองจึงพลออกจากเมืองยกเมืองสุโขทัยให้พ่อขุนบางกลางหาวนอกจากยกเมืองให้แล้วยังทำพิธีราชาภิเษกและยกพระสมัญญานามของพระองค์ให้พ่อขุนบางกลางหาว หรือ จึงเกิดเป็นชื่อ “พ่อขุนศรีอินทราทิตย์” ขึ้น

              จากที่เล่ามานั้น จะพอเห็นได้ว่าแม้จะมีสถานะเป็นเมืองคู่ แต่ศรีสัชนาลัยคงด้อยกว่าสุโขทัยอยู่พอสมควร อันเนื่องจากเมือแรกจัดทัพบุกพ่อขุนผาเมืองก็มอบให้พระสหายคือพ่อขุนบางกลางหาวเป็นผู้บุกเข้าเมืองส่วนพระองค์เองเลือกมาบุกเมืองสุโขทัย เมื่อเข้าตียึดเมืองแล้วคาดว่าขอมสบาดโขลนลำพงคงจะรวมทัพไว้ที่สุโขทัยเป็นหลัก พ่อขุนบางกลางหาวก็ยังตัดสินใจทิ้งเมืองศรีสัชนาลัยมาล้อมเมืองสุโขทัยแทน แสดงว่าในยุคที่เกิดสงครามครั้งนี้ระดับความสำคัญของเมืองศรีสัชนาลัยน่าจะมีความโดดเด่นน้อยกว่าเมืองสุโขทัยอยู่พอสมควรแล้ว พ่อขุนผาเมืองจึงยกทัพมาและเมื่อเข้าเมืองสุโขทัยได้ พ่อขุนบางกลางหาวในพระนามใหม่คือพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ก็ไม่เคยเสด็จกลับไปเมืองบางยางอีกเลย ในศิลาจารึกหลักที่สองแห่งวัดป่ามะม่วงนี่เอง ที่ชื่อเมืองศรีสัชนาลัยได้ทำการปรากฏตัวขึ้นในประวัติศาสตร์ของเมืองศรีสัชนาลัยเป็นครั้งแรก